Skip to content

Witte pauwen van Staverden

Het ontstaan van Staverden

Landgoed Staverden en het kasteel – ook wel huis Staverden genoemd – omvat een geschiedenis van zo’n 800 jaar. Het landgoed was destijds eigendom van de Graven van Gelre. Het verhaal gaat dat de Gelderse graven (later hertogen) waarschijnlijk al in de 12e eeuw een hof hadden in Staverden. Zo verleende de Roomse koning Rudolph van Habsburg in 1298 stadrechten aan de hof; in 1309 bevestigd door de Duitse Keizer.

De toenmalige graaf Reinoud I had mooie plannen om de plek tot een florerende stad te maken. Dat is er echter nooit van gekomen. Na de bouw van een kasteel, grachtenstelsel en bijgebouwen liet Reinald zijn idee varen en werd de stad een landgoed, maar met behoud van stadsrechten.

Witte pauwenveren op toernooihelm

In 1524 gaf Karel van Egmond, hertog van Gelre, de hof Staverden in leen aan de overste rentmeester van het hertogdom Gelre: Henrick die Groiff (Hendrik de Groeff), erfvoogd van Erkelenz. Als tegenprestatie bedong de hertof de jaarlijkse levering van witte pauwenveren voor in zijn toernooihelm, om herkenbaar te zijn voor zijn manschappen: de leenmannen moesten de witte pauwen houden, met de verplichting dat de hertog de staartveren zou krijgen ‘om daarmede te stofferen den helm des hertogen’. Het originele document met deze voorwaarden erin bestaat nog, zoals in de fotogalerij hieronder te zien is. Deze oorkonde werd in 2020 gevonden op de zolder van een voormalige notariswoning in Elburg. De akte beschrijft de leenverplichting die destijds is aangegaan.

Lees meer over de vondst van de originele akte op de website van dagblad de Stentor.

Witte pauw als symbool

Nog altijd leven er witte pauwen op Staverden, in een pauwenkooi op een paar honderd meter vanaf het kasteel. Door de jaren heen zijn ze het symbool van Staverden geworden. En nog steeds worden de pauwenveren door de huidige eigenaar van het landgoed (Het Geldersch Landschap en Kastelen) jaarlijks afgedragen, maar nu aan de Commissaris van de Koning. De witte pauwen zijn vanwege de hele geschiedenis ook verbonden aan kapel Staverden, dat een witte pauw als vaantje bovenop zijn klokkentoren heeft. Stellen die in de kapel trouwen krijgen daarom twee witte pauwenveren aangeboden. Naast een geluksbrenger een mooi aandenken aan de trouwdag.

Fotobijschriften

De foto van de originele oorkonde is afkomstig uit Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe.

De toernooihelm is een reconstructie vervaardigd door Aebele Trijsburg (copyright foto). De helm is gesmeed door Smederij Kloosterhuis en tentoongesteld op Kasteel Ammerzoden.

Kleinste stad van...

Staverden is in 2012 officieel uitgeroepen tot de kleinste stad van Nederland. Er wordt zelfs beweerd dat Staverden de kleinste stad ter wereld is.